در این مدارس علاوه بر آموزش‌های رسمی مدارس، آموزش مباحث اعتقادی، مهارت‌آموزی و برگزاری اردوهایی متفاوت از آن چیزی که در مدارس در جریان است، پیگیری می‌شود.
مدارس مسجدمحور موافقان و مخالفان سرسخت خودش را دارد، برخی به شیوه آموزش دروس مقاطع ایراد وارد می‌کنند و به حاشیه راندن آن را سبب کم‌سواد شدن دانش‌آموزان می‌دانند اما عده‌ای دیگر نیز در نظر گرفتن پرورش در کنار آموزش در این مدارس را شیوه‌ای درست در تربیت دختران و پسران می‌دانند.
با توجه به این موضوع به سراغ تجارب والدین و کودکان از شیوه آموزش در این مدارس رفتیم، مادر یکی از دانش‌آموزان پسر درباره تجربه یک ساله خودش می‌گوید: این نوع مدارس به دلیل اردوهای خاصی که برگزار می‌کنند و محیط متفاوتی که در مقایسه با سایر مدارس دارند، خوب است اما برای پسر من یک سال کارنامه تحصیلی ثبت نشد و متأسفانه اکنون یک سال تحصیلی از سایر همسن و سال‌هایش عقب افتاده است.
دانش‌آموز دختر هشت ساله‌ای که از کلاس اول ابتدایی در یکی از مدارس مسجدمحور مشغول به تدریس بوده است نیز درباره آن مدرسه می‌گوید: از ساعت ۶:۳۰صبح تا ظهر تنها می‌توانستیم سیب بخوریم و اجازه آوردن چاشت دیگری را به مدرسه نداشتیم.
او می‌افزاید: تمام کتاب‌های درسی را تنها در یک جزوه خلاصه می‌کردند و همان جزوه را به ما درس می‌دادند. با توجه به اینکه فضای عمومی مدارس مسجدمحور یکسان نیست، تجربه‌های مثبتی در کنار این تجربه‌های منفی وجود دارد، به عنوان مثال مدارسی برای دریافت کارنامه تحصیلی با آموزش و پرورش هماهنگی لازم را انجام می‌دهند یا مدارسی تغذیه سالم کودکان را در اولویت قرار داده‌اند و محدودیتی در این زمینه ندارند، همچنین مدارسی بودجه‌بندی زمانی لازم را برای تدریس دروس پایه رعایت می‌کنند تا دانش‌آموزان از این نظر از همسالان خود عقب نمانند.
حضور پررنگ خانواده طلاب و فرهنگیان در مدارس مسجد محور
برای بررسی بیشتر مدارس مسجدمحور به سراغ سیدمصطفی اکبرزاده، متولی مسجد حاج‌حبیب در منطقه مسلم شمالی رفتم، او با بیان اینکه در این مسجد کلاس‌هایی برای دختران و پسران در مقاطع دبستان و متوسطه اول و دوم داریم، می‌گوید: در سال تحصیلی گذشته ۲۵۰ دانش‌آموز در این مدرسه مسجدمحور تحصیل کردند و شهریه این مدرسه نیز ۶.۵ میلیون تومان بوده است.
اکبرزاده درباره مهارت‌هایی که در این مدرسه آموزش داده می‌شود، بیان می‌کند: کلاس‌های مهارتی که برای پسران برگزار می‌کنیم مواردی همچون نجاری، برق، الکترونیک و چرم‌دوزی و برای دختران نیز بافتنی، شیرینی‌پزی، کیف‌دوزی، آشپزی و خیاطی بوده است.
متولی مسجد حاج‌حبیب خاطرنشان می‌کند: دروس مصوب مدرسه تدریس می‌شود و زمان زیادی را نیز به آن اختصاص می‌دهیم اما اولویت ما کار تربیتی است که در این زمینه استادان مباحثی را برای دانش‌آموزان بیان می‌کنند، همچنین برای مناسبت‌های مختلف مذهبی نیز برنامه‌های ویژه‌ای داریم. حفظ آیات کلیدی و حفظ کل قرآن را از پایه پنجم به بعد به صورت چهار ساله داریم.
او درباره مدرکی که به دانش‌آموزان ارائه می‌شود نیز می‌گوید: کارنامه‌ای که به دانش‌آموزان می‌دهیم داخلی است باید برای دریافت مدرک به اداره‌های آموزش و پرورش مراجعه کنند و آنجا امتحان بدهند.
اکبرزاده در پاسخ به این پرسش که چه اقشاری برای نام‌نویسی به شما مراجعه می‌کنند؟ عنوان می‌کند: متفاوت هستند، اما دو قشر طلاب و فرهنگیان به لحاظ صنفی حضور پررنگ‌تری دارند.
متولی مسجد حاج‌حبیب با بیان اینکه ستاد مدارس مسجدمحور یک ستاد مردمی و خودجوش است، یادآور می‌شود: مدارس آموزش و پرورش بر اساس ریل‌گذاری مادی‌گرایانه شکل پیدا کرده‌اند، در این مدارس گفته می‌شود درس بخوانید تا به دنیا برسید و هر جا که به دنیا رسیدید دیگر نیاز به درس خواندن نیست، چون هدف دنیاگرایی است. نگاه آموزش و پرورش ما از اول این گونه بوده و یکی از انگیزه‌های درس خواندن و انگیزه دادن به بچه‌ها نیز این بوده که درس بخوانید تا در رشته خوب دانشگاهی قبول شوید و به دنیای خوبی برسید.
او می‌افزاید: این نوع نگاه که علم‌آموزی باید برای رسیدن به دنیا باشد با مبانی اسلامی در تضاد است. اگر خدا و توحید محور علم باشد، علم‌آموزی در خدمت به خلق و نه در خدمت به خود و دنیاطلبی استفاده می‌شود، در این مدارس روحیه جهادی آموزش داده می‌شود تا دانش‌آموزان برای جهاد در راستای علم و خدمت به مردم آماده شوند.
اکبرزاده ادامه می‌دهد: اگر روحیه جهادی وجود داشته باشد جامعه به سعادت می‌رسد، اما اگر در نظام آموزش و پرورش روحیه رفاه‌طلبی تزریق شود، یکی از بازخوردهای این روحیه تسلیم شدن در برابر قدرت‌های جهانی است و دیگر حال مقاومت کردن نداریم.
آموزش مهارت‌های سخت و نرم در مدرسه مسجدمحور
در ادامه به سراغ توحید احسانی شریف، مدیر دبستان عاشورائیان در منطقه سیدرضی رفتم، او با بیان اینکه سال تحصیلی گذشته ۱۳۰ دانش‌آموز از مقطع اول تا هشتم در این مدرسه تحصیل کردند، درباره میزان شهریه این مدرسه می‌گوید: میزان شهریه این دبستان حداکثر ۱۲ میلیون تومان است و برای کسانی که توانایی مالی خوبی ندارند یا دو فرزند در مدرسه دارند، تخفیفاتی را در نظر گرفته‌ایم.
مدیر دبستان عاشورائیان مهارت‌آموزی در این مدرسه را در دو دسته مهارت‌های سخت و نرم معرفی می‌کند و می‌افزاید: ۱۲ مهارت نرم از جمله مهارت نه گفتن، ارتباط مؤثر، مدیریت استرس و سایر مهارت‌هایی که جزو سرفصل‌های سازمان بهداشت جهانی است. در بحث مهارت‌های سخت نیز در این تابستان کلاس‌های رباتیک و الکترونیک را ۲۰ جلسه برگزار می‌کنیم.
احسانی شریف با بیان اینکه اطلاع دقیقی از برنامه‌های مهارتی دخترانه ندارم، خاطرنشان می‌کند: مدرکی که برای دانش‌آموزان تهیه می‌کنیم، مدرک آموزش و پرورش است. برخی از مدارس با ما همکاری می‌کنند در واقع بچه‌ها در آنجا نام‌نویسی رسمی انجام می‌دهند و دانش‌آموزان در مسجد آموزش و پرورش را می‌بینند، امتحانات را هم گاهی در مسجد برگزار می‌کنیم و مدارس تنها کارنامه برایشان صادر می‌کنند.
او با بیان اینکه بودجه‌بندی زمانی آموزش و پرورش را به طور کامل برای تدریس دروس رعایت می‌کنیم، می‌گوید: کلاس‌های ما تقریباً نیمه‌خصوصی است؛ چرا که کلاس‌ها ۱۵ نفره است، بنابراین طبیعی است که یک مقدار آموزش ما سرعت بیشتری داشته باشد، تا در همان زمان درسی و یک ساعتی که بچه‌ها بیشتر در مسجد هستند، مهارت‌های لازم را به آن‌ها آموزش دهیم.
مدیر دبستان عاشورائیان متذکر می‌شود: چون مدرسه مسجدمحور است به طور طبیعی بیشتر خانواده‌های متدین به ما مراجعه می‌کنند اما فرهنگیانی که نگاه مثبتی به مسجد دارند نیز فرزندانشان را در این مدرسه نام‌نویسی می‌کنند.
احسانی شریف بیان می‌کند: ما برای تدریس قرآن یک معلم تخصصی را انتخاب می‌کنیم تا قرآن را در قالب ایفای نقش به دانش‌آموزان آموزش دهد، اکنون استاد قرآن ما ابتدا داستان قرآنی را در قالب نمایش و تئاتر برای بچه‌ها اجرا می‌کند و بعد بچه‌ها همان آیات را روخوانی و روان‌خوانی می‌کنند.
او درباره نکات این مدرسه در زمینه میان‌وعده دانش‌آموزان نیز می‌گوید: تا حد امکان در روز نام‌نویسی از خانواده‌ها تعهد می‌گیریم از غذای سالم که مصادیق آن را آورده‌ایم استفاده کنند اما اجباری در این زمینه نداریم که خانواده‌ها دچار مشقت شوند، برای مادران دانش‌آموزان نیز کلاس‌هایی با عنوان سبک زندگی سالم در بحث تغذیه برگزار می‌کنیم.
رویکرد مدارس مسجدمحور با یکدیگر متفاوت است
برای جمع‌بندی نهایی این موضوع به سراغ حجت‌الاسلام علی رفعتی، عضو شورای مرکزی ستاد مردمی مدارس مسجدمحور و مسئول ستاد مدارس مسجدمحور خراسان رضوی رفتم تا پاسخ موضوعات مطرح شده را از او پیگیری کنم. مسئول ستاد مدارس مسجدمحور خراسان رضوی می‌گوید: مدارس مسجدمحور یک برنامه تحولی در حوزه آموزش و پرورش است و با این مدارس می‌خواهیم به اجرای سند بنیادین تحول آموزش و پرورش کمک کنیم.
او می‌افزاید: مساجد در صدر اسلام محل همه موضوعات از جمله مباحث عبادی و علمی بوده‌اند، محور بودن مسجد نیز از آن جهت است که مسجد به واسطه حضور جوانان و نوجوانان پویا شود.
رفعتی متذکر می‌شود: رویکرد ما در مدارس مسجدمحور ارتباط مستمر سه ضلع مربی‌محوری، مسجدمحوری و والدین‌محوری است، با این ارتباط ما در حوزه مسائل پرورشی و مسائل مختلف دیگر به هدفمان می‌رسیم، نگاه ما به معلم نقش مربی است، یعنی معلم در همه حوزه‌ها با دانش‌آموز ارتباط مربی و متربی را داشته باشد و این موضوع برگرفته از آموزه‌های دینی است.
عضو شورای مرکزی ستاد مردمی مدارس مسجدمحور ادامه می‌دهد: والدین باید نسبت به موضوعاتی که به دانش‌آموزان آموزش می‌دهیم، آگاهی داشته باشند و در این راستا کلاس‌های مختلفی را در حوزه سواد رسانه‌ای، مباحث مشاوره‌ای، پرورشی و مسائل مختلف دیگر برای والدین برگزار کرده‌ایم.
او خاطرنشان می‌کند: رویکرد مدارس مسجدمحور با یکدیگر متفاوت است، برخی مدارس مهارت‌محور هستند و برخی در حوزه مسائل پرورشی مانند حفظ و مباحث موضوعی قرآن و نهج‌البلاغه فعالیت می‌کنند، حدود ۵۰ تا ۶۰ درصد فعالیت‌های مدارس مسجدمحور یکسان سازی شده و بقیه مباحث با توجه به اقتضائات دانش‌آموزان و درخواست والدین در نقاط مختلف شهر متفاوت است.
رفعتی عنوان می‌کند: در مدارس مسجدمحور موضوع را به سمت خوداکتشافی دانش‌آموزان برده‌ایم؛ چرا که یکی از مباحث مهم آموزشی این است که همیشه نباید معلم یا مربی درس بدهد و دانش‌آموزان به تکلیف عمل کنند، بلکه معلم و مربی گاهی باید نظارت کند و دانش‌آموزان خودشان به تنهایی تکلیفشان را انجام دهند و مطالعه و مباحثه و رفع اشکال داشته باشند، با این شیوه دانش‌آموزان در مباحث عمیقتر می‌شوند و علم و عزت نفسشان افزایش پیدا می‌کند.
مسئول ستاد مدارس مسجدمحور خراسان رضوی ادامه می‌دهد: ما برنامه‌های متنوع دیگری مانند اردوهای علمی و بازدید از کارخانه‌ها را برای دانش‌آموزان داریم، همچنین آموزش در زمینه مباحث اجتماعی و ورزشی را نیز در نظر داریم و تنها یک بعد پرورشی را پیگیری نمی‌کنیم.
او با بیان اینکه خیلی از مدارس مسجدمحور برای ارتقای سطح معلم‌ها کلاس آموزش ضمن خدمت برگزار می‌کنند، می‌افزاید: بیشتر معلمانی که در مدارس مسجدمحور می‌شناسم، دارای مدرک کارشناسی به بالا هستند.
رفعتی متذکر می‌شود: دست‌کم در مدرسه عاشورائیان از همه معلمان مصاحبه کاری گرفته شده و از ۷۰ نفر، ۱۰ نفر را انتخاب کردیم، درس‌های تخصصی را معلم تخصصی درس می‌دهد و این گونه نیست که همه درس‌ها را یک نفر تدریس کند.
عضو شورای مرکزی ستاد مردمی مدارس مسجدمحور با اشاره به اینکه مدارس مسجدمحور از گذشته بوده اما به این صورت که دبیرخانه و یک شورای مرکزی در کشور داشته باشد، نبوده است، می‌گوید: اکنون شورای مرکزی ستاد مردمی مدارس مسجدمحور تشکیل شده و باتوجه به مجموعه‌هایی که با آن‌ها در ارتباط هستیم رفت و برگشت‌هایی به مجلس شورای اسلامی و شورای عالی انقلاب فرهنگی داشتیم تا یکسری آیین‌نامه اجرایی در این زمینه تدوین شود تا بتوانیم در آینده مجوز رسمی دریافت کنیم و دیگر از تبصره‌های آموزش و پرورش برای ارائه مدرک تحصیلی استفاده نکنیم و خودمان به دانش‌آموزان مدرک معتبر ارائه دهیم.
او با بیان اینکه اکنون نزدیک به ۳۰ مدرسه مسجدمحور در خراسان رضوی در حال فعالیت هستند، عنوان می‌کند: شهریه این مدارس متغیر است و هر مسجدی با توجه به برنامه‌هایی که دارد، میزان شهریه را تعیین می‌کند.
رفعتی درباره شبهه تبعیض در آموزش دختران و پسران در مدارس مسجدمحور بیان می‌کند: برای دختران کلاس‌های مهارتی در زمینه خیاطی، گلدوزی و کلاس‌های متعدد دیگری داریم و جدا از این موضوع نگاه ما به همه دانش‌آموزان رسیدن به مدارج عالی تحصیلی است، اما آموزش‌های ما در این راستا برنامه‌ریزی شده که اگر زمانی دختری با وجود تحصیلات عالیه تکلیفش خانه‌داری شد بتواند به این تکلیف نیز به خوبی عمل کند و این دو با یکدیگر منافاتی ندارند.
مسئول ستاد مدارس مسجدمحور خراسان رضوی متذکر می‌شود: اگر مردم شکایتی از یک مدرسه مسجدمحور دارند می‌توانند شکایت خود را از طریق دبیرخانه مدارس مسجدمحور در قم پیگیری کنند.
با توجه به اینکه مدارس مسجدمحور هنوز ساختاری قانونمند و یکسان ندارند و هر مسجدی با توجه به سلایق هیئت امنای مسجد قوانین و مقررات خود را وضع می‌کند، به نظر می‌رسد لزوم رسیدن به یک نسخه واحد، ساختارمند و قانونی برای این مدارس بیش از پیش احساس می‌شود و قانون‌گذار باید نسخه‌ای واحد را برای مدیریت این مدارس ارائه دهد، هر چند قانون‌مدار بودن برای شاکله‌ای که در خلأ قانون ایجاد شده، کار سختی است.
نظر شما